Сборник стихотворений и рассказов

Кун маннайгы сарданата.

( хоьоон, кэпсээн, остуоруйа хоомурунньуга).

Лообук.

Муустаах муора кытылыгар , сир анныгар халын хаарынан буруллубут кутуйах хороон дьиэтигэр Лообук хоройон олорор. Лообук саас торообутэ,бу кыра кулгаахтаах, кыьыллыны кугас онноох, кылгас кутуруктаах муора кутуйа5а.

Маннай куну корсоругэр кинилэр ахсыа этилэр да, уьун харана тууннэрдээх тыйыс кыьын кэнниттэн Лообук биирдэ ойдообутэ бииргэ суурэкэлии оонньообут суох буолан хаалбыттара. Бастакы чункуйар уьун куннэригэр бииргэ торообут балыстарын , бырааттарын сэмээр куутэр этэ, кэмниэ кэнэ5эс дьэ ойдообутэ со5отох хаалбытын. Кырачаан Лообук уьун кыьыннара олус тымныы буолан, ийэлэрэ барахсан со5отох хаьааммыт астара тиийбэккэ ини - биилэрэ улам молтоон олон барбыттара.

Ийэ кутуйах саас о5олорун хороонуттан таьаарат, кинилэри аьатар, кэтиир буобэйин быыьыгар онтон – мантан, от туора5ын, кутуйах отун, килиэп бытырхайын хаьаанан сордоммута. Куйаас сайын, быйан куьун биллибэккэ ааьан, номнуо кыьын тиийэн кэлбитэ. Лообук ийэтэ билэрэ, быйылгы кыьыны хасааьа тиийбэт куттал уоскээтэ5инэ, саамай сымсатын, куустэ5ин со5отохтуу аьатыах тустаах. Оччо5о эрэ обугэ са5аттан бэриллибит торду ууьа быстыбат тирбэ5э буоларын ойугэр тута сылдьара. Былырыын кыьын ол сааскы о5олорун барыларын тэннэ аьата сатаан, уьугар тиийэн кун тахсыытын биир да о5ото суох корсубутэ.

Онтон быйыл хасааьыттан эмиэ бырадьаагы коьо сылдьар кутуйахтар кэлэн, уоран аьаан, аьылыга суох хаалар куттал уоскээбитэ. Онон Лообук ийэтэ барахсан ас а5аларын аьаан, син тото – хана улаатан тойторуйан испитэ. Ийэ кутуйах барара- кэлэрэ улам элбээн испитэ, уьуннук сутэр буолбута, ас да а5алла5ына а5ыйах буолара. Лообук куруутун аччык курдуга, утуйда5ына туулугэр мэлдьи тото аьыырын туьуурэ. Хара кыьал5алаах сут куннэр са5аламмыттара.

Арай биир сарсыарда ийэтэ Лообугу сытар5алыы, сытар5алыы оргууй эппитэ:

- Лообук, тоойуом, ал5ас буотун кэлбэт кэмим кэллэ5инэ, хаьааммыт бутэьик аспытын уунээйи силистэрин сиэр. Маннайгы кун сарданата тыкта5ына тыыннаах буоларга тиийбит бэлиэн буолар. Улам кун уьаан уорэппит ыырдарбынан сылдьан со5отох айаххын булунаар - дьиэбитэ, уонна харана муннук диэки баран сутэн хаалбыта.

Лообук соччо ойдообото5о, ийэтэ эппит тылларын улаханна уурбата5а. Кини таайан да корбот этэ, ас суо5ар кыьайтаран ийэ кутуйах дьон дьиэлэригэр киирэр идэлэммитэ.

Биир оннук кун Лообук куутэ сатаан баран аччык истээх со5отох хонон турбута. Иккис туунугэр ийэтэ эмиэ кэлбэтэ5э.Кинини аьатар ыарахан тубуккэ ылларан, эриэн куоска обургу тыныра5ар иилистэн ийэ барахсан сырдык тыына быстаахтаабыта.

Со5ото5ун хас эмит хонон баран аччык очо5оьо Лообугу хамнатарга куьэйбитэ. Хара5а харанаран, сэниэтэ эстэн Лообук барахсан аргыый сытыр5алана , сытыр5алана ийэтэ барбыт суолунан иьиллэр иьиллибэттик уктэнэн хааман , уомэн истэ. Туох эрэ сырдыга тыгарын корон олус уордэ да хомойдо да, сурэ5инэн сэрэйэн таайда, арааьа ийэтэ уорэтэн : « Хаьаан да сылдьыбат буол, дьон дьиэтигэр саамай элбэх суьал суола куутэр» - дьиир сиригэр субу тиийэн кэллэ. Оо, араас минньигэс ас сыта муннун саба биэрдэ.

( салгыыта бэчээттэниэ ).

Кун маннайгы сарданата.

Номнуо Сана Дьыл куутуулээх бырааьынньыктара аастылар.

Дьон - сэргэ наар тугу эрэ куутэр- кэтиир курдуктар. Кырачаан Ньургуьун кыыс, дьоннорун кытта ыраах сытар Муустаах бай5ал кытыытыгар олороллор. Кини кун ахсын оскуола5а уорэнэ барар. Дьонноро куутэллэриттэн кини эмиэ сэмээр тугу эрэ кэтэьэр курдуга. Ардыгар бырааьынньык кэлэрэ чугаьаабытын курдук ийэлээх а5ата:

- Дьэ, чугаьаата.

- Сотору костуо5э, - дьиэн кэпсэтэллэрэ элбээн истэ.

Арай биир утуо сарсыарда оскуола5а тиийбит. О5о барыта уоруу бо5о: « Ыаллыы сытар боьуолэккэ куну корбуттэр» - дьиэн ол куну туура кэпсэттилэр.

Ньургуьун дьэ ойдоото, кырдьык да5аны куну корбото5о ырааппыт эбит. Арааьа Сана Дьыл бырааьынньыктарын ыраах инниттэн коро илик быьылаа5а.

Ол курдук хас эмит кун ааста. Туундара5а тымныы оссо кууьурбут. Ол да буоллар кыысчааан, дьиэ урдугэр тахсар ытыар ортотугар диэри ыттан куну кэтиир. Кини саамай бастакы куну корон дьонун уордуон ба5арар. Арай кунэ, кууттэр тахсыбат. « Бугун тахсыа5а» - дьиэни истэн, тулуйбат гына тонуор диэри кэтээтэ да, суох, ыраах халлаан са5ата чараас былытынан буруммут. Кун сарданата эрэ коьуннэ, халлаан анарыгар диэри кытарда.

Бугун нэдиэлэ бутэьик кунэ, оробул куннэргэ до5отторун кытта куну кэтиэх буоллулар. Оскуолаттан кургуомунэн тахсан, дьиэлэригэр барар суолга киирээттэрин, кып - кыра кун кыырпа5ын кордулэр.

Уоруу – котуу буолла! Уруй - айхал буолла!

- Дорообо, кун!

- Дорообо, кунчээммит! - дэстилэр, кып кыра илиилэрин оро ууна, ууна тыйыс тымныылаах туундара о5олоро.

Дьиэ- дьиэ устун сана сонун тэлийэ котто:

-Кун та5ыста! Кун коьуннэ!

Ньургуьун киэьэ оронугар сытан тугу эрэ кундуну булбут киьи курдук дуоьуйа, астына:

- Дорообо, кунчээн! – дьиэн оргууй ботугураабытынан минньигэс туул эйгэтигэр куустарда.

Кун маннайгы сарданата.

Дьукээбил уота кулумнээн

Чысхааны оссо кууьуртэ.

Харана ыйдары атааран,

Туундара чуумпуран иьийдэ.

Халлааммыт сырдаата,

Кунтэн кун уьаата.

Маннайгы сыл сана,

Маннайгы саьар5а.

Кып - кыра сурааьын

Уорууну а5алла.

Уруйдуу - айхаллыы

Урун кун та5ыста.